The art of looking like an artist – 1. marina abramovic

In dit blog over mijn visionboard 2022, schrijf ik dat ik er zonder al te veel effort zogenaamd ’artsy’ wil uitzien, maar nog niet weet hoe ik dat moet doen. Zoals bij ongeveer alles in het leven wat ik nog niet weet, ging ik kijken wat Google daar over te zeggen had. Na een hele korte zoektocht kwam ik terecht bij SARTORIAL, een boek over ’ the art of looking like an artist’. Dat moest ik hebben.

TRIGGER WARNING: in dit blog komen de onderwerpen zelfbeschadiging, verwonden van zelf en anderen en agressie aan bod. Dit wordt in tekst geschreven, er zijn geen verbeeldingen van te zien.

Our favourite artist aren’t shy geniuses hiding behind their work, they’re personalities, too – so distinctive because their creative visions feed directly into their lifestyles, behaviours and appearances. The body is central to this identity: it’s the daily canvas that artists adorn and present to the world.

Zo start het boek. Het boek beschrijft de kledingstijl en de betekenis van de kledingstijl van 60 kunstenaars. Hiertussen zitten bijvoorbeeld Salvador Dali, Frida Kahlo, Andy Warhol en Yoko Ono. Bijna alle kunstenaars behelzen 1 foto en een korte beschrijving van de look. Er zijn enkele kunstenaars die door de tijd heen zo sterk van kledingstijl zijn veranderd dat ze een dubbele spread hebben gekregen – een met de oude look en de een met de nieuwe.

Toen ik op de kunstacademie zat gebruikte ik in de fotografie voornamelijk mezelf als model. Dit was ten eerste erg handig, want ik was altijd beschikbaar wanneer ik tijd had. En ik wist zelf het beste welke uitdrukking en feeling ik in het beeld wilde hebben. Het scheelde een hoop uitleg en geregel. Maar het meest speciale aan mezelf als model gebruiken was het onderzoek naar de verschillende manieren waarop mijn lichaam er uit kon zien. Ik toverde mezelf om tot verschillende gedaantes in verschillende beroepen, genderidentiteiten, stereotype en leeftijden. Soms schminkte ik mezelf om tot totaal andere wezens. Tijdens mijn afstuderen leek het me interessant om te onderzoeken of ik dezelfde lading kon leggen in foto’s waarin ik andere mensen zou portretteren. Hierna heb ik eigenlijk niet meer – buiten de gebruikelijke selfies – mezelf als model gebruikt om een verhaal te vertellen door middel van fotografie. Die behoefte is er eigenlijk ook niet echt meer geweest. Tot ik dit boek zag.

Ineens voelde ik weer de zin en de energie om mezelf te gaan omtoveren tot ’ een ander’. Hoe tof zou het zijn als ik zelf in de schoenen zou gaan staan van een andere kunstenaar. Hoe tof om te zien hoe de kledingstijl, gezichtsuitdrukkingen en feeling van het overall beeld mij zou staan. Hoe zou ik mij daarbinnen voelen? En zou er iets van de betekenissen die de kunstenaars in het boek aan hun kleding bevestigen passend zijn bij mij? Hoe zal ik eruit zien als Frida Kahlo of Henry Matisse? Zou ik een stukje van hun energie en kunstenaarschap kunnen voelen? Zou ik het kunnen zijn?

Zie hier deel 1.

De 1e kunstenaar die het boek behandeld is Marina Abramovic. Abramovic is wereldberoemd geworden met haar performance art waarin ze de grenzen test van lichaam en geest, in relatie tussen haarzelf en het publiek. En die grenzen liggen bij Abramovic levensgevaarlijk ver. Zelfbeschadiging en uitputting zijn kenmerkend voor haar performances. Mochten onderwerpen als zelfbeschadiging en agressie triggers voor jou zijn, dan zou je onderstaand stuk over kunnen slaan.

Een van Abromivics bekendste performances is RHYTHM 0 uit 1974. Hierin plaatste Abramovic 72 voorwerpen, bestaande uit een veer tot scalpel, op een tafel. Zes uur lang gaf Abramovic het publiek de toestemming om met die voorwerpen en haar lichaam te doen wat zij wilde, zonder enige consequenties. Haar kleding werd kapot gesneden, er werden doorns in haar buik geduwd. Een persoon legde een geladen pistool tegen haar hoofd, waarna iemand anders deze weg nam.

Tussen 1976 en 1988 werkte ze samen met Ulay Siepen, waarmee ze een liefdesrelatie had. Samen zetten ze performances neer die wereldberoemd zijn geworden. Iconisch is de performance Imponderabilia uit 1977 in Bologna. In de Galleria Communale d’Arte staan de kunstenaars naakt tegenover elkaar in een nauwe deurpost. De bezoekers moeten zich tussen hun naakte lijven doorwringen om de rest van de tentoonstelling te bezichtigen. De laatste performance van dit stel is The Great Wall Walk in 1988. Het kostte ze jaren regelwerk maar uiteindelijk kregen ze het voor elkaar om de Chinese muur te mogen bewandelen. Ze liepen beide de andere kant op om elkaar in 3 maanden lopen in het midden van de muur te ontmoeten. Het idee was dat ze bij deze ontmoeting elkaar zouden trouwen. Toen die ontmoeting dan eindelijk plaatsvond liep het anders… in plaats van elkaar te trouwen gingen ze definitief uit elkaar.

In 2010 was er een grote overzichtstentoonstelling in het Museum of Modern Art in New York. Abramovic was zelf aanwezig voor haar performance The Artist is Present. Drie maanden lang zat Abramovic zes dagen in de week op een stoel aan een tafel. Bezoekers van de tentoonstelling konden plaatsnemen op een stoel tegenover haar. Ze mochten haar alleen aankijken. Er werd niet gepraat en aanraken mocht niet. Het beroemde hoogtepunt van deze performance was het bezoek van Ulay Siepen, die onverwachts tegenover Abramovic ging zitten. Ze hadden elkaar 23 jaar niet gezien. Onder applaus van de bezoekers houden ze verder in stilte, zichtbaar geëmotioneerd een minuut lang elkaars handen vast. Dit moment is o.a. ook te zien in de prijswinnende documentaire Marina Abramovic; The Artist is Present.

Met haar werk heeft Abramovic enorm veel betekend en bijgedragen aan de kunstwereld. En niet alleen aan de kunstwereld. Ze heeft levens veranderende impact gehad op bezoekers van haar performances en met haar werk de wereld op ongekende manier inzichten over het menselijke gedrag gegeven, zowel met betrekking op haar eigen lijden en uithoudingsvermogen als het gedrag van haar bezoekers. Het meest bijzondere aan haar vind ik dat ze zichzelf bewust en geheel vrijwillig door zoveel pijn en ellende haalt in haar geloof in de goede bijdrage aan het grote geheel. Dat iemand in staat is om vrijwillig zoveel ellende te doorstaan is al een kunst op zich. Het laat ons zien tot hoeveel ons menselijk lijf en geest in staat kan zijn. En hoeveel iemand over kan hebben om te doen wat diegene geloofd dat goed is.

Nou zou ik zelf niet in Abramovics schoenen willen streden, of beter gezegd..niet in haar performances. Het lijkt me verschrikkelijk om te doen. Ik zou het niet durven ook niet. Marina Abramovic straalt voor mij wel een enorme kracht uit. In haar perfomances in ieder geval, over haar leven daarbuiten weet ik vrij weinig. Ze straalt kracht uit, soms zo hard dat ze afgesloten en afstandelijk lijkt. Een stevige muur, een dijk, die maanden van lijden kan verdragen, maar waar ook de kwetsbare zonnestraaltjes en regendruppels doorheen sijpelen. Dit is te zien in haar werk, en in haar uiterlijke vertoon.

In SARTORIAL staan de essentials van Abramovic uiterlijk en kleding als volgt beschreven:

waxy pallor, centre-parted jet-black hair, naked hungry flesh or protective cocoons, potentially charged with magnets.

Ik heb geen cocoons potentieel geladen met magneten in de kast liggen dus ik heb er maar voor gekozen om de foto te volgen, hoewel ik ook geen witte blouse in de kast had liggen. Abramovic stijl wordt betiteld als; ’ modern gothic’, waarin ik me potentieel best wel eens in thuis zou kunnen voelen. Mijn kledingkast is gevuld met alle tinten zwart. En hoewel de spikes aan armbanden en riemen na mijn middelbare schooltijd toch wel aardig zijn verdwenen word mij nog geregeld gevraagd of ik ‘ gothic ben’. Een zwarte broek en jasje heb ik dan ook wel. Via Vinted had ik voor €2,- iets gevonden wat door kon voor de witte blouse. Deze heb ik na het maken van de foto direct gedoneerd aan de ruilwinkel. Ik heb zelden zo iets niet passends voor mijn lijf aangehad, al zeg ik het zelf. Het hele proces van het aankleden en de foto maken was dan ook wel erg interessant te noemen. De zwarte broek en het jasje wat ik nog had liggen komen uit de tijd voor mijn zwangerschap, zeg maar – 10 kilo geleden. De knoop van de broek kreeg ik niet dicht, mijn armen zaten als rollades in de mouwen gevangen en het witte blousje liet me voelen als een aardappel in een jute zak. Ik wilde me juist omkleden als Abramovic om me meer krachtig en sterk te voelen, maar met deze kleding voelde ik me alles behalve dat. Ik werd onzeker en voelde me ieder moment lelijker worden.

Ik weet heus wel dat de pasvorm kleding niks zegt over mij, maar in het moment kon ik dat even niet zien. Heb je wel eens. Het mooie van dit alles vind ik dat je dit op de foto helemaal niet kunt zien. Ik was echt aan het stoeien met de kledingstukken maar door de houding waarin Abramovic op de foto zat en de donkerheid van de foto heb ik al die knelpunten kunnen verdoezelen. De houding is nonchalant maar door het pak toch statig. Uitdrukking op afstandelijk en niet onder de indruk. Ik vind het bijzonder om te zien hoe de make-up keuzes van Abramovic op mijn gezicht staan, in hoeverre ik het juist heb nagebootst met de kennis en spullen die ik heb. Mijn wangen zijn een stuk roder dan ik normaal zou doen, mijn ogen zijn normaal veel meer aangezet met eyeliner en voelen nu een beetje kaal en lippenstift draag ik al helemaal nooit omdat ik dat er bij mezelf een beetje vreemd uit vind zien. Als ik naar mijzelf op de foto kijk zie ik een andere ik, een sterke, zakelijke ik, die het allemaal wel even regelt. Terwijl ik me tijdens het maken van de foto zo onzeker voelde. Wat kleding en make-up voor het uiterlijk vertoon toch een hoop kan doen. Om de originele foto van Marina Abramovic zoveel mogelijk in mijn eigen werkstijl na te bootsen heb ik er een artjournal pagina van gemaakt die in vorm, kleur, sfeer en vlakverdeling zoveel mogelijk op de originele foto lijkt. Het is de 1e keer dat ik een foto van mijzelf in een artjournal spread gebruik. En dat was bijzonder en leuk om te doen! In de originele foto hangt er een skelet op de achtergrond boven het hoofd van Abramovic. Dit had ik er in mijn eigen beeld in kunnen tekenen maar in plaats daarvan heb ik ervoor gekozen om er een voor mij inspirerende uitspraak van Abramovic in te verwerken;

marina abramovic

the function of the artist in a disturbed society is to give awareness of the universe, to ask the right questions, and to elevate the mind

Al met al vond ik het een enorm interessant proces om te doorlopen voor mezelf. En als ik de foto bekijk wil ik toch nog eens op zoek naar een witte blouse die wel fatsoenlijk past.

Kleed jij je wel eens bewust als ‘een ander’?
Herken jij het ook dat je je soms zo onzeker kan voelen terwijl anderen totaal iets anders in je zien?
Ik hoor graag van je!

Liefs, Sanne

Leave a Reply